WILNO – ZARYS HISTORYCZNY
Wilno (lit. Vilnius wymowa, biał. Вільня, ros. Вильнюс, Вильна, Вильно, łot. Viļņa, niem. Wilna, jid. ווילנע = Wilne, hebr. וילנה = Wilne, łac. Vilna) – stolica Litwy, do 1795 stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, od 1920 do 1922 jako stolica Litwy Środkowej, w latach 1922–1939 w granicach II RP (jako stolica województwa wileńskiego), na Pojezierzu Wileńskim, nad Wilią, u ujścia Wilenki.
„Wilno jest cudem przyrody i sztuki.
Obraz tego cudu mieści się w ramach rzek, wzgórz, dolin i jezior...“ - Jerzy Romer
Istnieje wiele podań i legend o założeniu Wilna. Najbardziej znana opowiada o tym, że książę Giedymin (lit. Gediminas) we śnie ujrzał na wzgórzu stojącego i wyjącego żelaznego wilka. Żelazny wilk oznaczał zamek i miasto nie do zdobycia, które w tym miejscu należało wybudować. Tak więc władca Litwy Giedymin rozpoczął budowę przyszłej stolicy, której nadał pokrewną nazwę od najbliższej rzeki zwaną Wilenka.
Prawa magdeburskie Wilno otrzymało w 1387 roku. Dwa lata wcześniej Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie podpisały Unię Krewską. Odtąd miasto rozwijało się bardzo intensywnie. Na początku XVI wieku Wilno było otoczone murami obronnymi z 9 bramami, które ostatecznie zostały zburzone w latach 1799-1805. Do dziś zachowała tylko jedyna brama zwana Ostrą. W 1536 roku na rozkaz króla Zygmunta Starego przez rzekę Wilię wybudowano pierwszy drewniany most, który znacznie przyczynił się do rozbudowy prawobrzeżnego Wilna.
Wilno znacznie ucierpiało podczas okupacji moskiewskiej, która trwała w latach 1655-1660. Wówczas splądrowano, spalono i zrujnowano wiele zabytków, wymordowano znaczną część mieszkańców miasta. Nie oszczędziła miasta również wojna 1812 roku, bowiem wojska napoleońskie też niespecjalnie dbały o zabytki. Za czasów carskiego zaboru ruch wyzwoleńczo-narodowy skupiał się wokół uniwersytetu, zwanego wówczas Uniwersytetem Cesarskim. Działały tu wówczas tajne patriotyczne organizacje młodzieżowe filomatów i filaretów oraz promienistych. Organizacje te zostały przez władze carskie rozwiązane, bądź rozpadły się wskutek masowych aresztowań ich założycieli i członków (w tym czasie w Wilnie studiował i został aresztowany Adam Mickiewicz). Po powstaniu listopadowym zamknięto i sam uniwersytet.
<...> Tak nas powrócisz cudem na ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych <...> A. Mickiewicz
W rok po rozpoczęciu I wojny światowej miasto okupowali Niemcy. Jeszcze w trakcie tej okupacji 16 lutego 1918 roku litewska Taryba, na czele której stał działacz niepodległościowy Antanas Smetona, proklamowała niepodległość państwa litewskiego. W październiku 1920 roku miała miejsce tzw. operacja Żeligowskiego. Generał Lucjan Żeligowski zajął Wilno i okolice, proklamując powstanie tzw. Litwy Środkowej (litewski rząd wycofał się do Kowna). Wilno stało się stolicą województwa.
„Wszystko piękno w mej duszy przez Wilno pieszczone.
Tu pierwsze słowa miłości, tu pierwsze słowa mądrości, tu wszystko czym dziecko i młodzieniec żył w pieszczocie z murami i w pieszczocie z pagórkami. Jedno z najpiękniejszych miejsc na świecie! Niech tylko moje serce (...) schowają w Wilnie
gdzie leżą moi żołnierze...” - J. Piłsudski
Taka sytuacja trwała do 1939 roku, gdy to po raz kolejny Litwę zajęli Sowieci. W ten czas rozpoczęły się okrutne represje wobec rdzennej ludności Wilna i Wileńszczyzny: deportacje, prześladowania, wywózki w głąb ZSRR. Z Wilna i okolic wywieziono wówczas około 50 tysięcy osób. Wielu więziono i torturowano w więzieniu na Łukiszkach.
Serię tych tragicznych wydarzeń przerwało nie mniej tragiczne. W czerwcu 1941 roku miasto zajęli Niemcy. Niemiecka okupacja trwała do lipca 1944 roku. W trakcie której, od lipca 1941 r. do listopada 1943 r. w podwileńskiej wsi Ponary Niemcy zamordowali ok. 100 tysięcy mieszkańców Wilna, głównie Żydów (około 70 tysięcy) i Polaków (około 20 tysięcy). Tragedia Żydów to osobna kartka w historii miasta. Przed wojną Żydzi stanowili aż 41 proc. mieszkańców miasta.
7 lipca 1944 roku połączone oddziały wileńskiego i nowogródzkiego okręgu AK (ogółem ok. 9 tys. żołnierzy na terenie okręgu wileńskiego i 6 tys. na terenie nowogródzkim) w ramach Planu Burza podjęły akcję zbrojną noszącą kryptonim „Operacja Ostra Brama“. Zakładała ona m.in. samodzielne uwolnienie Wilna z rąk niemieckiego okupanta i „powitanie” Armii Czerwonej w roli gospodarza terenu. Niestety, ale plan ten nie doszedł do skutku.
Rozpoczął się kolejny dramatyczny okres w historii miasta. Litwa wraz z Wilnem została włączona do Związku Sowieckiego. Władze sowieckie specjalnie nie dbały o wileńskie zabytki, ale też i nie niszczyły je demonstracyjnie. W śródmieściu powstało wiele nowoczesnej zabudowy, wyrosło kilka dzielnic sypialnych.
Litwa odzyskała niepodległość dopiero po 45 latach od zakończenia II wojny światowej, gdy ZSRS chylił się ku upadkowi. 11 marca 1990 roku litewski „Sąjūdis“ uchwalił Akt Niepodległości. Odtąd Wilno jest stolicą niepodległego państwa litewskiego. Starówka stopniowo jest odnawiana, wyrastają też coraz to nowe przeszklone wieżowce i inne nowoczesne budynki o dość futurystycznych kształtach.
Jesteś zainteresowany? Zadzwoń +37067708262 lub napisz maila This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
© Kopiowanie materiałów bez poinformowania autora jest zabronione. Przewodnik po Wilnie
Šaltinis: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilno
Nuotraukos Iš GoogleImage
Šaltinis: Wilno - zarys historyczny In Światowy zjazd wilniuków 2009
O Wilnie; Krótka historia Wilna; O Wilnie i po Wilnie z przewodnikiem, przewodnik po wilnie, wilno przewodnik, zwiedzanie Wilna z przewodnikiem