Lista światowego dziedzictwa – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Na Litwie jest aż pięć materialnych obiektów zapisanych za tą zaszczytną listę.
Litwa - to nieduży kraj o powierzchni 65,300 km². I na takim niedużym obszarze mamy cuda światowej sławy.
W 2023 roku na listę zabytków dziedzictwa światowego UNESCO zostal wpisany modernizm kowieński. To zespół obiektów architektonicznych powstałych w Kownie w latach 1919-1940. Łączą je wspólne architektoniczne cechy stylistyczne, odzwierciedlające popularny wówczas w krajach zachodnich styl modernistyczny. W sumie w tym okresie w Kownie wybudowano około 12 tysięcy domów. O Kownie i modernizmie więcej informacji tu >>
Jako pierwsza na liście była starówka wileńska. Wpisana jeszcze w 1994 roku.
Stare miasto należy do największych (około 360 ha) i najpiękniejszych w Europie Środkowo-Wschodniej.
Wilno jest najdalej na północ położoną stolicą europejską, która przejęła style architektoniczne Południowej Europy. W XIV-XVII w. Wilno było też najdalej na wschód Europy położonym centrum zachodniej kultury i oświaty. Wileńska Starówka − to świadectwo dawnej świetności, a w szybkim tempie rozwijająca się nowa część stolicy – lider wśród stolic krajów bałtyckich.
W 2004 r. listę Światowego Dziedzictwa Przyrody UNESCO dopełniła Mierzeja Kurońska. Wędrujące wydmy złotego piasku w otoczeniu sosnowych lasów i omywane z jednej strony przez fale Bałtyku, z drugiej przez wody Zatoki Kurońskiej, wyglądają jak z obrazka. Szerokie widnokręgi, symfonia zmiennych wiatrów i fal morskich tworzą szczególną aurę Mierzei Kurońskiej. Urocza jest architektura domków rybackich – etnograficzny koloryt, koronkowymi elementami ozdobione dachy, okna.
W 2004 r. na listę UNESCO wniesiono również Kiernawie – litewską Troję. W Kiernawiu najpełniej można odczuć prohistorię Bałtów i początki litewskiej państwowości. Muzeum pod otwartym niebem, gdzie ludzie żyli od X tysiąclecia przed naszą erą do czasów wczesnego średniowiecza.
Wzgórza zamkowe są najbardziej wymownym elementem rezerwatu krajobrazowego. Na Litwie jest ich około tysiąca.
W całym regionie Morza Bałtyckiego nie znajdziemy ani jednego grodziska składającego się, podobnie jak w Kiernawiu, z pięciu wzgórz zamkowych. Jest to skutek procesów historyczno-przyrodniczych i działalności człowieka.
Na Litwie znajduje się wspólny zabytek dziesięciu państw chroniony przez UNESCO. Jest to Punkt Południka Struwego. Południk Struwego ma długość 2821.833 km i przebiega przez terytorium Norwegii, Finlandii, Rosji, Estinii, Łotwy, Litwy, Białorusi, Mołdawy i Ukrainy tworząc 258 trójkątów triangulacyjnych oraz 60 punktów dodatkowych. Południk wyznaczony przez naukowców Friedricha Georga Wilhelma von Struvego i Carla F. Tennera służył do pomiaru rozmiarów ziemi. Późniejsze badania, wykonane za pomocą współczesnych technologii wskazały, że pomiary Struve i Tennera prawie idealne odpowiadają pomiarom późniejszym. Na Litwie są chronione trzy punkty Południka Struwego. Jeden z nich można oglądać w miejscowości Paliepiukai pod Moletami. Niedaleko tego punktu znajduje się centrum Europy.
DZIEDZICTWO NIEMATERIALNE
W 2023 roku, tuż przed Sylwestrem, międzynarodowa komisja UNESCO za unikatowe uznała litewskie pająki. Na Litwie nazywane sadami. Dekoracje domowe robione z wysuszonej słomy, łączone w różne wzory.
RZEŹBIARSTWO KRZYŻY – litewskie rzemiosło ludowe łączące w sobie elementy architektury, rzeźby, sztuki kowalskiej, a nieraz również malarstwa prymitywnego. W ich ozdobie często spotyka się ornamenty roślinne z czasów archaicznych „słoneczka” lub „ptaki”, motywy Drzewa Życia. Krzyże zwykle stawia się na grobach zmarłych, przy drogach, a także dziękując za otrzymane łaski.
ŚWIĘTA PIOSENKI odbywające się w trzech krajach bałtyckich: Estonii, Łotwie i na Litwie w 2004 roku zostały uznane za wyjątkowe zjawisko, godne wpisania na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Tradycja i symbolika świąt pieśni przyczyniła się do odzyskania niepodległości i często nazywana jest „śpiewającą rewolucją”.
Pierwsze ogólnokrajowe Święto Pieśni odbyło się na Litwie w 1924 r. W okresie międzywojennym ogólnokrajowe Święta Pieśni organizowane były co dwa lata, natomiast w rejonach i miasteczkach odbywały się co roku. Święta pieśni odbywały się również w okresie okupacji sowieckiej, a w ich repertuarze nigdy nie zabrakło pieśni ludowych i patriotycznych. Dzisiejsze Święta Pieśni składają się z trzech części – Dnia tańca, Wieczoru Zespołów Etnograficznych i Folklorystycznych oraz Dnia Pieśni.
