Pałac Sapiehów na Antokolu

Stanowisko hetmana było najważniejsze w księstwie, bo kto rządzi wojskiem, ten rządzi państwem. Po śmierci hetmana Michała Kazimierza Paca hetmanem został K. J. Sapieha. W tym czasie wojnom końca nie było. Tak ułożyła się sytuacja. Tylko wracał z jednej wojny, zaraz nowa. Jan Sobieski wkrótce rozpoczął nową wojnę z Imperium Osmańskim i Sapiehę malował na dowódcę. W tym czasie Albert Kojałowicz (Albertas Kojelavičius)  napisał pierwszą historię Wielkiego Księstwa Litewskiego, której pierwszy tom dedykował K. J. Sapiedze.

 

K. J. Sapieha miał ambicje zostać królem, więc na Antokolu wybudował rezydencję wartą stanowiska. Pałac został bogato ozdobiony rzeźbami popiersi przodków, muszlami, gałązkami palm – symbolami zwycięstwa. Lipninę tworzył Giovanni Pietro Pereti (pracował również w kościele św. Piotra i Pawła, który obecnie jest nazywany „perłą baroku"), ściany zdobił Michelangelo Palloni (ozdobił również sufity i sklepienia w Pożajślu), a zanim przyjechał na Litwę, rysował dla fabryki arrasów Medici. Podłogi w pałacu były drewniane, galerie marmurowe, na ścianach wisiały obrazy. Wyjątkowy był szklany pokój. O rany, drzwi również szklane! Mnóstwo marmurów i szkła – to był prawdziwy przepych. Damy wstydziły się podnieść oczy do góry, bo na suficie w sali tanecznej Palloni namalował nagich bogów na Olimpie.

 

Przy pałacu był sad francuski, murowane wrota i aleje lip. Rezydencja była poświęcona przyjęciom, świętom, bankietom. Na terenie posesji K. J. Sapieha ufundował  klasztor Trynitarzy i Kościół Zbawiciela. Regułę Trynitarzy zatwierdził papież Innocenty III. Dochody zakonnicy dzielili na trzy części: prace miłosierdzia, własne utrzymanie i wykupienie chrześcijan z niewoli. To trzecie było szczególne aktualne wojskowemu, hetmanowi Sapiehowi. Na elewacji kościoła, tuż nad wejściem znajduje się ciekawa rzeźba przedstawiająca anioła, który ma skrzyżowane ręce. Jedną dłoń trzyma nad głową katolika, inną nad głową innowiercy.

 

 

Wszystko wyglądało bardzo ładnie i zapowiadało się jeszcze lepiej, ale... K.J. Sapieha pokłócił się z biskupem Konstantym Kazimierzem Brzostowskim (wujkiem Pawła Ksawerego Brzostowskiego, który założył Rzeczypospolitą Pawłowską). Sapieha zostawił wojsko zimować na majątku biskupa. Biskup kazał wojsko zabrać, ale hetman nie chciał podporządkować się biskupowi. 1/5 wszystkich ziem należała do niego i Sapieha rządził państwem jak swoim dworem. Oburzony biskup podczas mszy w katedrze wileńskiej hetmana ekskomunikował. Co to oznaczało? Hetman nie mógł przyjmować żadnych sakramentów, przychodzić do kościoła i co ważne, z ekskomunikowaną osobą nie można było nikomu rozmawiać i mieć żadnych interesów. Tylko Sapieha był na tyle ważną postacią w państwie, że niemożliwe było od niego izolować się, więc szlachta ekskomuniki nie przestrzegała. Biskup niejednokrotnie budził się ze snu, kiedy w pałacu na Antokolu strzelano salwy dla gości i gospodarza. Ten fakt go irytował jeszcze bardziej.

 

Biskup Brzostowski znalazł poparcie u Ogińskich, którzy nie byli zadowoleni z  możnowładności Sapiehów. Biskup ogłosił wojnę hetmanowi. W 1700 roku rozegrała się bitwa pod Walkininkami, z której zwycięzko wyszedł biskup z Ogińskimi i drobną szlachtą. Sapieha skapitulował i stracił wszystkie tytuły.