Na początku XVI wieku wilnianie zwrócili się do wielkiego księcia litewskiego Aleksandra z prośbą, by pozwolił wybudować mur obronny. W tamtym okresie na ziemie litewskie często najeżdżali Tatarzy, stosunki z Rusią również pogarszały się. Przywilejem z 1503 r. Aleksander rozkazał otoczyć miasto murowanymi umocnieniami.
W średniowieczu istniał zwyczaj, że we wnękach wież obronnych, nad bramą, umieszczano święte obrazy.
Wilno miało dziewięć bram miejskich, w tym Bramę Miednicką (od drogi prowadzącej do Miednik). Brama ta nazywała się też Ostrą, od nazwy części południowego przedmieścia, które nazywano Ostrym Końcem.
Nazwa Porta Acialis (łac.), czyli Ostra Brama po raz pierwszy pojawiła się w 1594 r. Litwini z okolic Wilna nazywali ją Bramą Ostrza. Niektórzy domyślają się, że jest to raczej związane z nazwą miasta Oszmiany (lit. Ašmena), którą tłumaczono wtedy na inne języki dosłownie (łac. acies, lit. ašmenys - ostrza). Od kiedy i dlaczego zaczęto bramę po litewsku nazywać „Bramą Jutrzenki“ (lit. Aušros) - też nie wiadomo. Taka jej nazwa mogła powstać jako porównanie Maryi do Gwiazdy Zarannej, czyli Jutrzenki.
Kult Matki Bożej Ostrobramskiej na świecie
W drugiej połowie XVII wieku obraz Matki Ostrobramskiej zasłynął cudami. Wierni pielgrzymowali do Ostrej Bramy z prośbami o uzdrowienie i inne łaski, a w podzięce ofiarowywali wota dziękczynne w kształcie serduszek, cudownie uzdrowionych części ciała, tabliczek dziękczynnych. Tradycja przynoszenia wot do Ostrej Bramy w ciągu dalszym istnieje. Ostra Brama dla większości jest miejscem świętym – sanktuarium Maryjnym. Obraz Matki Miłosierdzia jest najbardziej wymownym symbolem chrześcijaństwa na Litwie i najcenniejszym zabytkiem malarstwa. Obraz jest czczony i uważany za cudowny zarówno przez katolików, jak też przez wiernych prawosławnych i unitów.
Wota
Dokładny spis z lat 1884-1927 wskazuje na to, że w ciągu czterdziestu czterech lat złożono 2539 wot. Najwięcej ich ofiarowano w czasach niepokojów i wojen (1903-1906 i 1911-1914). W skarbcu kaplicy przechowywane są dzisiaj także dary symboliczne, najczęściej zostawione przez grupy pątników z zagranicy.
Korona − wotum papieża Franciszka. Korona została wykonana z ofiarowanych przez wiernych wotów: ślubnych obrączek, kolczyków, bransolet, medalionów oraz innych wyrobów, które były ofiarowane w podzięce za otrzymane łaski i wysłuchane modlitwy. Te wota były zbierane przez ponad 20 lat. Symboliczne, że na wykonanie korony wykorzystano aż 184 obrączki, co świadczy o wyjątkowej opiece, jaką Matka Boska Miłosierdzia otacza rodziny.
Papież Jan Paweł II w 1993 roku zostawił różaniec i piuskę.
Obraz na świecie
Kopie obrazu znajdują się w kościołach wielu krajów. Na przykład, w Paryżu w kościele św. Seweryna, w Watykanie w bazylice św. Piotra, w Polsce w Karpaczu Górnym. Kopia kaplicy znajduje się w w Skarżysku-Kamiennej. W Polsce również jest wiele parafii pod wezwaniem Matki Bożej Ostrobramskiej: Parafia Matki Boskiej Ostrobramskiej w Bydgoszczy, w Piszu, w Warszawie, Chrzanowie.